„Tradycja Grobów Wielkanocnych”

Kult Grobów Wielkanocnych w Polsce zapoczątkowali w 1163r.  Kanonicy Regularni  Stróże Grobu Chrystusa. Ideą takich zakonów zwanych też bożogrobcami wywodzących się z okresu wojen krzyżowych, była opieka nad obiektami związanymi z Chrystusem.

Do XVI w zwyczajem towarzyszącym Tradycji Grobów Wielkanocnych były misteria przedstawiające złożenie do grobu oraz Zmartwychwstanie Chrystusa. Zwyczajem było pojawienie się w  Wielki Piątek w świątyni konduktu żałobnego  tworzonego przez  osoby przebrane za Matkę Boską, Marię Magdalenę, św. Jana. Kondukt odprowadzał do grobu Jezusa symbolizowanego przez krucyfiks lub naturalnej wielkości figurę. Zwyczaj misteriów został zniesiony przez sobór trydencki. W XIX w.  pojawił się kolejny zwyczaj ubierania się na czarno przez osoby odwiedzające groby.
W Polsce najstarszym zachowanym grobem jest grób z XVIw. w kościele w Miechowie. Fragmenty takich grobów możemy odnaleźć średniowiecznych kościołach na terenie Krakowa, gdzie badacze natrafiają na tajemnicze wnęki, które mogły pełnić wówczas taką funkcję. W Muzeum Narodowym w Krakowie przechowywane są dwie postacie rycerzy   pilnujących Grobu Wielkanocnego mieszczącego się kiedyś w bazylice Mariackiej, gdzie na wzór Chrystusowego Grobu zbudowano zachodnią kruchtę datowaną na połowę XVIII wieku. Postacie rycerzy pochodzą z czasów późnego gotyku.
Na przestrzeni wieków wystrój grobów ulegał zmianom. Kilka wieków temu były one bardziej wyszukane, obecnie dąży się do prostoty. Jędrzej  Kitowicz wspomina w „Pamiętnikach” o grobie w kształcie Lewiatana. Jonasz który został połknięty przez mitycznego stwora, przebywał w jego brzuchu przez trzy dni, co symbolizuje czas jaki  Chrystus przebywał grobie do momentu zmartwychwstania.
Największe zainteresowanie wśród mieszkańców Krakowa wzbudzają groby w krypcie oo. Pijarów . Zrobione z pomysłem oddają niepowtarzalny nastrój przyciągają tłumy. W czasach powojennych  Ludzie stali w kolejce na ulicy po kilka godzin aby je zobaczyć. groby nabrały  znaczenia politycznego. Po peregrynacji obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej do Krakowa , gdy UB zmieniło kierunek pochodu, pijarzy, by pokazać upokorzona świętą patronkę, umieścili ją za kratami. Dla podkreślenia podeptanych wartości religijnych i narodowych, na trawniku prowadzącym do grobu odciśnięte były ciężkie buty radzieckich żołnierzy.
Duże wrażenie robią też groby u bernardynów ustawione na tle kilkumetrowych „ekranów” , autorstwa Pawła Popiela przedstawiające widok Jerozolimy. W bazylice Mariackiej  Grób Chrystusa zdobiły fantazyjnie udrapowane zabytkowe tkaniny.
Także na Podhalu  co roku , zgodnie ze zwyczajem  w kościołach  budowane są  Groby Pańskie ,  jednak  obecnie dekoracje  bardzo często odbiegają od  tradycyjnego przekazu ewangelicznego i zawierają elementy  współczesne. W Wielką Sobotę w  Zakopanem warto odwiedzić  Grób Wielkanocny w najstarszym  obiekcie sakralnym , drewnianym Starym Kościele na ul. Kościeliskiej / fot. / i Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej na Krzeptówkach, gdzie  księża Pallotyni  co roku przygotowują Grób Pański z motywem przewodnim dekoracji  nawiązującym do aktualnych wydarzeń w Polsce i na świecie, a wartę przy grobie pełnią górale ubrani w stroje regionalne.

Jan Sławomir Samek

Elżbieta Anna Sadkowski (Samek)

(Artykuł powstał jako wspólna praca ojca i córki, w ramach cyklu opracowań o sztuce podhalańskiej, które były pisane z myślą o wydawaniu okazjonalnego pisma pod tytułem „Orli Lot”-  jednodniówki. Niestety z powodu śmierci profesora w styczniu 2007 roku, zamysł nie został zrealizowany.)

groby

Grób Pański,  Stary Kościół w Zakopanym, fot. E. A. Sadkowski

 

Dodaj do zakładek Link.

Możliwość komentowania została wyłączona.